تقویم ایرانی

تقویم یا گاهشمار ایرانی از قدیمی ترین تقویم های دنیاست که بیش از 120 سال از عمر آن می گذرد. یکی از ویژگی های مشترک همه تقویم ها، اختصاص دادن اسامی خاص به روزها، هفته ها و ماه های مختلف سال است. علاوه بر این، همه گاهشمارها تابع دوره های گردش طبیعی است که از آن به عنوان معیاری برای تقسیم بندی زمان به واحدهای کوچک تر استفاده می شود. پیش از این که حرکت زمین به دور خورشید به عنوان مبنای تنظیم تقویم مورد استفاده قرار گیرد، از دوره گردش ماه به عنوان مبنا استفاده می شد که با مشکلات و کاستی های متعددی روبه رو بود. 

از این رو در زمان ملکشاه سلجوقی تقویم جلالی بر اساس چرخش زمین به دور خورشید تنظیم شد. تقویم هجری شمسی، تکامل یافته تقویم جلالی است که ویژگی اختصاصی آن را می توان برابری طول سال باتقویم طبیعی دانست. محاسبه دقیق لحظه تحویل سال نو و در نظر گرفتن لحظه تحویل سال نو به عنوان مبدا تنظیم گاهشمار هجری شمسی موجب شده است این تقویم به عنوان دقیق ترین در سطح دنیا شناخته شود. با مهندس علی اکبر نیری، کارشناس مرکز تقویم موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران درباره روش محاسبه لحظه تحویل سال نو و تقویم ایرانی گفت وگو کرده ایم که شما را به خواندن آن دعوت می کنیم.
    

گاهشمار ایرانی بر چه مبنایی تنظیم می شود؟

در تقویم یا گاهشمارهای خورشیدی مانند گاهشمار ایرانی که به عنوان تقویم هجری خورشیدی (شمسی) از آن نام برده می شود، چرخش زمین به دور خورشید مبنای کار است. بر همین اساس که زمین به دور خورشید حرکت می کند، می توانیم تصور کنیم این خورشید است که به دور زمین حرکت می کند. در گردش یکساله خورشید به دور زمین، خورشید در موقعیت های مختلفی قرار می گیرد. در حقیقت خورشید از میان ستاره های مختلف عبور می کند. برای مثال اسامی ماه های مختلف در تقویم مانند حمل، جوزا یا سرطان، همان مکان هایی است که خورشید از بین آنها عبور می کند. در این مسیری که به نظر می رسد خورشید در آسمان می پیماید، در موقعیت های مکانی مختلف، ویژگی های مختلف آن مانند بعد و میل تغییر می کند.

این دو پارامتر در ستاره های دیگر و در تقویم به طور تقریبی ثابت است. ما به همه ستاره ها پارامترهایی مانند بعد و میل را نسبت می دهیم. خورشید در حین عبور از هر صورت فلکی، بعد و میل آن نقطه را به خود می گیرد. در واقع در این تقویم میل خورشید دائم تغییر می کند. آنچه طول روز و شب را تعیین می کند، همین پارامتر میل خورشید است. میزان میل خورشید نشان دهنده این است که خورشید چقدر بالاتر یا پایین تر از استوای سماوی است.

اول سال یعنی اول فروردین ماه و اول پاییز یعنی روز اول مهر ماه در تقویم، میل خورشید برابر با صفر است و خورشید به ترتیب در نقطه اعتدال بهاری و پاییزی قرار دارد. به عبارت دیگر، خورشید روی استوای سماوی قرار دارد. استوای سماوی بزرگ شده استوای زمین است. در اعتدال بهاری و پاییزی، خورشید به استوای زمین عمود می تابد. به این ترتیب خورشید در تقویم به نقاطی که روی استوای زمین قرار دارد، عمود است. 

در این لحظه میل خورشید صفر و طول روز و شب در تقویم با هم برابر است. به عبارت دیگر بین شب و روز اعتدال وجود دارد. از اول فروردین با گذشت هر روز، میل خورشید بتدریج افزایش پیدا می کند تا این که در تابستان میل خورشید به بیشترین مقدار یعنی 23.5 درجه می رسد. در تقویم در این وضعیت، خورشید به نقاطی که عرض جغرافیایی آنها 23.5 درجه است؛ عمود می تابد. بیشترین میزان میل خورشید 23.5 درجه است. یعنی در تهران که در عرض جغرافیایی 36 درجه قرار دارد هیچ گاه خورشید عمود نمی تابد؛ درتقویم چراکه هیچ گاه میل خورشید به 36 درجه نمی رسد. 

در تقویم زمانی که میل خورشید به 23.5 درجه می رسد در نیمکره شمالی بیشترین زمان روز و کمترین زمان شب را تجربه می کنیم. این نقطه انقلاب تابستانی است. اول دی ماه نیز انقلاب زمستانی است. در انقلاب زمستانی در تقویم میل خورشید به 23.5ـ درجه می رسد. در این شرایط شب طولانی تر و روز کوتاه تر می شود. عبور خورشید بین ستاره ها و چرخش آن به دور زمین موجب می شود میل خورشید در تغییرات دائمی باشد و این موجب به وجود آمدن فصل های مختلف در تقویم می شود.
    

لحظه تحویل سال نو چگونه محاسبه می شود؟

در تقویم خورشیدی مختلف، زمانی به عنوان آغاز یا شروع سال جدید در نظر گرفته می شود که قرار دادی است، اما در گاهشمار ایرانی، لحظه اعتدال بهاری که میل و بعد خورشید صفر است، به عنوان نقطه شروع سال یا همان لحظه تحویل سال در نظر گرفته می شود.
    

چرا در تقویم ایرانی هم با وجود دقیق بودن، لحظه تحویل سال نو در سال های مختلف تغییر می کند؟

طول سال 365 روز کامل نیست. بلکه 365 روز و 5 ساعت و 48 دقیقه و 45 ثانیه است. در تقویم به همین دلیل هر سال، لحظه تحویل سال حدود 5 ساعت و 49 دقیقه به جلو می رود. اگر اختلاف لحظه تحویل سال دو سال متوالی به طور دقیق 6 ساعت باشد، هر سال 365 روز و 6 ساعت است. به این ترتیب هر چهار سال یک بار در تقویم، باید یک روز به عنوان روز آخر سال به 365 روز سال اضافه شود و سال کبیسه داشته باشیم. بجز سال های کبیسه همه سال ها 365 روزه است، اما لحظه تحویل سال در تقویم ایرانی دقیق محاسبه می شود. بنابراین هر چهار سال یکبار، یک روز به مجموع روزهای سال اضافه می شود که این ساعت های کسری را جبران می کند.
    

چرا همیشه روزی که در آن سال تحویل می شود، روز آغاز سال جدید نیست؟

قاعده ای به نام قاعده نوروز تحویلی وجود دارد که می توان از آن به عنوان قاعده نانوشته نام برد. از سال 1304 تقویم ایرنی جنبه قانونی پیدا کرد و مجلس شورای ملی مصوبه ای را اعلام کرد که بر اساس آنتقویم هجری شمسی به رسمیت شناخته شد. 

در مصوبه مجلس قاعده نوروز تحویلی آورده نشده است، اما از سال 1304 تا امروز برای تعیین روز اول فروردین ماه در تقویم بر اساس قاعده نانوشته عمل می شود. به عبارت دیگر چگونگی محاسبه شروع سال یا تعیین نخستین روز فروردین نوشته نشده است. بر اساس این قاعده نانوشته، اگر لحظه تحویل سال، در نصف النهار استاندارد ایران در عرض جغرافیایی 52.5 درجه یا در شهر تهران، قبل از ساعت 12ظهر اتفاق بیفتد، آن روز در تقویم اول فروردین سال جدید است، اما اگر لحظه تحویل سال نو بعد از ساعت 12 ظهر باشد، روز بعد نوروز خواهد بود.

با توجه به این که این قاعده، یک قانون نانوشته است می توان از ساعت 12 ظهر یا اذان ظهر به عنوان مبنا استفاده کرد. اگر در تقویم لحظه تحویل سال بعد از ساعت 12 یا اذان ظهر باشد، آن روز آخرین روز سال قبلی است. امسال نیز با توجه به این که لحظه تحویل سال در تقویم بعد از ظهر است، روزی که تحویل سال در آن اتفاق می افتد روز 30 اسفند است و روز بعد از آن نخستین روز فروردین خواهد بود.
    

پس به این ترتیب هر چهار سال یکبار یک سال کبیسه داریم.

اگر طبق قاعده نانوشته عمل کنیم، بدون هیچ نگرانی سال های کبیسه خود به خود مشخص می شود. یعنی زمان تحویل سال تقویم را تنظیم می کند. اگر یک سال 365 روز و 6 ساعت باشد هر چهار سال یکبار یک سال کبیسه داریم، اما در حقیقت یک سال 365 روز و 5 ساعت و 48 دقیقه است. بنابراین کبیسه ها چهار یا پنج ساله است، یعنی گاهی پنج سال طول می کشد تا مجموع این ساعت های اضافی برابر با یک روز باشد.

اگر بخواهیم سال های کبیسه بعدی را اعلام کنیم باید محاسباتی انجام دهیم. تقویم میلادی یا گرگورین هم یک گاهشمار خورشیدی است، اما قاعده کبیسه در آن ساده تر است. سال های کبیسه بر اساس یک قاعده از پیش نوشته شده تعیین می شود. بر این اساس تصویب شده است در تقویم سال هایی که مضربی از عدد چهار است سال کبیسه است. اگر سالی دو صفر داشته باشد کبیسه نیست مگر این که اگر دو صفر آن را حذف کنیم، دو رقم باقیمانده به چهار قابل تقسیم باشد.
    

آیا ممکن است سالی در تقویم میلادی کبیسه باشد، اما در گاهشمار ایرانی کبیسه نباشد؟

بله. درحقیقت سال های میلادی و هجری شمسی با هم تطابق کامل ندارد. اما سال 1391 که سال کبیسه است با سال کبیسه 2012 میلادی مطابقت داشت. گاهی در این زمینه بین تقویم میلادی و شمسی اختلاف وجود دارد. به همین علت همیشه روز اول فروردین بیست و یکم ماه مارس نیست. بر اساس این قاعده از پیش نوشته شده برای تقویم میلادی می توان تعیین سال کبیسه را به دانش آموزان هم آموزش داد. به این ترتیب از همین حالامی توان سال های کبیسه را در تقویم میلادی پیش بینی کرد، اما این تقویم به اندازه گاهشمار ایرانی دقت ندارد. قاعده نوروز تحویلی، پیش بینی سال های کبیسه در گاهشماری را ایرانی را با مشکل مواجه کرده است، اما این گاهشماری از همه تقویم های دنیا دقیق تر است.
    

چرا تقویم ایرانی دقیق ترین گاهشماری است؟

گاهشماری ایرانی از این نظر که در اَن لحظه تحویل سال نو با روز اول فروردین تطابق دارد یکی از دقیق ترین تقویم هاست. بیشترین اختلاف لحظه تحویل سال با روز اول فروردین 12 ساعت است. پیش از گاهشماری گرگورین، سال میلادی بر مبنای گاهشمار ژولینی تعیین می شد. بر اساس این تقویم را هر چهار سال یک بار، سال کبیسه بود.

پس از گذشت 1200 سال آنها متوجه شدند در تقویمشان ده روز اختلاف نسبت به تقویم طبیعی دیده می شود؛ بنابراین سال 1582 میلادی منجمان سراغ پاپ گرگور سیزدهم رفتند و درباره تقویم تصمیم گیری کردند. پاپ دستور داد آن روز به جای پنجم اکتبر پانزدهم اکتبر اعلام شود. به این ترتیب آنها مجبور شدند به دلیل اشکالی که در تقویم میلادی پیش آمده بود ده روز را از تقویمشان حذف کنند تا گاهشمار میلادی با طبیعت هماهنگ شود. بر اساس قاعده ای که برای تقویم میلادی در نظر گرفته شده، تقویم آنها هر 3300 سال یک روز اختلاف دارد، اما گاهشماری ایرانی هیچ گاه با چنین مشکلاتی روبه رو نمی شود.

بوستان پردیس قائم مشهد

   بوستان پردیس قائم مشهد

 

در شمال شهر مشهد این بوستان با وسعتی معادل 163926 مترمربع  واقع شده و از جنوب به بلوار صد متری قائم، از شمال به شهرک امام هادی، از شرق به بلوار توس و از غرب به تور مشهد 95 باغ آستان قدس رضوی منتهی می‌گردد. این مکان در سال 1378 به پارک تبدیل شد. از امکانات این بوستان زیبا میتوان به  به ساختمان نگهبانی، مکانی بازی‌های کامپیوتری، آلاچیق برای استفاده خانواده‌ها، بوفه، و تأسیسات بهداشتی ، سکوهای آبخوری، گلکاری های زینت یافته، معابر جدول کشی شده، ساختمان موزه ایرانی ، آبنمای موزیکال و آبشار مصنوعی و… اشاره نمود. این پارک به انواع گونه های گیاهی از قبیل اقاقیای معمولی و چتری ، عرعر، راش، افرا، صنوبر ، چنار و انواع سرو، کاتالیپا ، زیتون، تلخ ، کاج ، یوکا ، ترون ، پیراکانتا ، رزهای معمولی و هفت رنگ ، گل ناز و دیگر گل هاتور مشهد 95 مزین شده و انواع گونه‌های گیاهی تزیینی، درختان و درختچه‌‌ها در فضای داخلی پردیس قائم وجود دارد که روی هم رفته طبیعت زیبایی را برای شهروندان و زائرین تور مشهد  به ارمغان می‌آورد .

 برای آبیاری فضای سبز و نیز آب نماهای ایجاد تور مشهد 95 شده در پارک از آب جمع شده در برکه پارک استفاده می شود. با توجه به وسعت و موقعیت و طرح های دردست اجرای سازمان پارک ها و فضای سبز شهرداری، این پارک درآینده به عنوان یکی از مهمترین پارک های شهر مشهد تبدیل خواهد شد.

بوستان پردیس قائم مشهد

بوستان پردیس قائم مشهد

بوستان پردیس قائم مشهد

امام زاده سید محمد(گنبد خشتی) مشهد

    امام زاده سید محمد(گنبد خشتی) مشهد

 بنای تاریخی- مذهبی گنبد خشتی در خیابان طبرسی واقع شده که تا حرم امام رضا 500 مترفاصله دارد. گنبد خشتی مدفن «سلطان غیاث‌الدین محمد» است تور مشهد 95 که از سادات مشهور  شهر تور مشهد 95 می باشد و نسبش با هفده واسطه به امام موسی بن جعفر(ع) می‌رسد. این امام زاده شریف در سال ۸۳۲ هجری قمری وفات یافته و گنبد خشتی پس از حرم حضرت امام رضا (علیه السلام) قدیمی ترین زیارتگاه مشهد مقدس است . در زمان احداث این بنای آجری، «سوره ملک» با خط خوش ثلث تور مشهد 95در زیر پوشش داخلی کتیبه شده و لبه‌های چهار ایوان نیز با سوره واقعه به قلم شیوای ریحان آراسته گردیده است. این گنبد در زمان قاجار مرمت و فضای داخلی آن با نقاشی وکتیبه مزین شد.

گنبد خشتی مشهد

روستای سر آسیاب مشهد

   روستای سر آسیاب مشهد

 

سر آسیاب روستایی از توابع بخش طرقبه شهرستان تور مشهد بهار 95 در استان خراسان رضوی ایران است.این روستا در 5 کیلومتری شهر شاندیز واقع شده و از شمال به اراضی لنگر از توابع ویرانی، از جنوب به روستای ارچنگ، از سمت شرق به پشته نغندر و از غرب به جاده شاندیز و اراضی قرقی محدود می‌شود. به علت وجود 3 آسیاب به نام سه آسیاب و بعد ها سر آسیاب معروف شد ، مزار نصر الله سراج هاشمی تور مشهد 95  شاعر مرثیه سرا که دارای دیوان شعر می باشد در اینجاست .این روستا به دلیل نزدیکی به ارتفاعات و قرار گرفتن در مسیر رودخانه از آب و هوای بسیار معتدل و  مطبوعی برخوردار است و یکی از مناطق ییلاقی محور گردشگری مشهد – شاندیز محسوب می‌شود. تور مشهد 95 دیدن از این روستای ییلاقی زیبا به مسافران تور مشهد پیشنهاد می شود.

روستای سر آسیاب مشهد

روستای سر آسیاب مشهد

روستای سر آسیاب مشهد

غار مغان مشهد

غار مغان مشهد

دهانه غار در ۷۵ کیلومتری شهر مشهد و در جنوب روستای مغان واقع شده است.این غار متعلق به دوران دوم زمین شناسی است و قدمت تور مشهد 95 آن از البرز و دماوند بیشتر می باشد.ارتفاع آن از دریا ۲۹۱۰ متر می‌باشد و زمان لازم برای پیمایش غار مغان 2 تا 2/5 ساعت طول می کشد، غار دارای دهلیزها و راههای پر پیچ و خم گوناگونی است که در صورت عدم آشنایی با محیط احتمال گم شدن زیاد است.این تور مشهد تعطیلات فروردین 95 غار در سال ۱۳۲۴ توسط کوهنوردان شهرستان مشهد کشف شده است.

غار مغان مشهد

غار مغان مشهد

غار مغان دارای دو دهانه می باشد که یکی رو به شمال به ابعاد 6 متر در 2 متر و دیگری رو به شرق به ابعاد 12.5 در  3 متر می باشد تا حدود 50 متر فضای داخل غار روشن است عرض ورودی در ابتدا 19 متر و ارتفاع آن در شروع 4 و تا 12 متر ادامه دارد در بعضی از نواحی از سقف غار آب می چکد در فاصله 110 متری به استلاکمیت تور مشهد 95 دو قلو می رسیم در فاصله 120 متری از ابتدای غار با تنگه ای به عرض 4 متر مواجه می شویم، رو به سمت غرب به ابتدای تالار دوم می  رسیم . بعد از یک سر بالایی به دو حفره غربی تور مشهد 95 و جنوب غربی به طول 19 متر می رسیم که هر دو به تالار سوم منتهی می شود که البته مسیر غربی بهتر و ساده تر است. در مقابلمان یک صخره 5متری و یک راه گربه رو در سمت راست دیده می شود. برای عبور از این قسمت نیاز به طناب و حمایت همراهان است . بعد از عبور از این قسمت به تالار چهارم می رسیم . پس از طی حدود 23 متر به دو راهی شرقی و غربی می رسیم که طول هر کدام 17 متر است تور مشهد 95 که پس از عبور از آن به یک تالار زیبا خواهیم رسید . که داخل آن یک برکه به عمق 20 تا 40 سانتی مترو ابعاد 5×4 متر می باشد که آب آن قابل شرب نیست. بازدید از این غار زیبا برای گردشگران تور مشهد هیجان انگیز خواهد بود.

غار مغان مشهد

غار مغان مشهد

غار مغان مشهد